Het meireces is begonnen en dat betekent op veel vlakken even pas op de plaats in Den Haag. De komende tijd ligt ook de formatie grotendeels stil om daarna tot een apotheose te komen in een "finale" en "cruciale" week. De vier partijen die al vijf maanden, met onderbrekingen, met elkaar in gesprek zijn, hebben de komende dagen om zich voor te bereiden.

In de slotweek, die begint op maandag 6 mei, zal er "politiek moeten worden onderhandeld" over de onderwerpen die voorliggen en "de financiële puzzel", aldus informateur Richard van Zwol. Waarna het, ieder geval wat betreft deze formatiepoging van Van Zwol en Elbert Dijkgraaf, erop of eronder is.

Knopen op het eind

Voor het zover is, moeten PVV, VVD, NSC en BBB zich de komende dagen nog buigen over alle inhoudelijke onderwerpen (een stuk of twaalf) en de financiën. Want er is nog geen deelonderwerp afgerond, benadrukken betrokkenen keer op keer. "Op het eind worden de knopen doorgehakt", klinkt het dan. Of: "Er is pas een akkoord als er een akkoord is."

Om de onderhandelaars te helpen, rekent het Centraal Planbureau de komende dagen nog mogelijke maatregelen door. Daaruit moet vervolgens worden gekozen. Dat is volgens Van Zwol voor een deel "een soort uitruil" tussen wat partijen belangrijk vinden, waarbij uiteindelijk het totaalplaatje financieel moet kloppen.

De onderwerpen variëren van zorg en volkshuisvesting tot bestaanszekerheid en goed bestuur. Ingewikkelde thema's lijken vooral asiel/migratie, financiën en ook landbouw. Maar eigenlijk zijn alle onderwerpen die in het hoofdlijnenakkoord moeten staan groot en belangrijk, wordt telkens gezegd. Bovendien hangen ze ook nog eens allemaal samen, niet in de laatste plaats omdat ze betaald moet worden vanuit de staatskas, die niet oneindig gevuld is.

Lekken

Wat er precies aan voorstellen of ideeën op tafel ligt of heeft gelegen de afgelopen weken, is niet openbaar. De hoofdrolspelers worden zo ongeveer elke formatiedag bevraagd door de pers, maar over de inhoud zijn de mededelingen zeer spaarzaam. Uit de school klappen helpt het proces niet, is de gedachte.

Toch lekt er weleens wat. Zo zouden de vier partijen afkoersen op een maximaal begrotingstekort van 2,8 procent, zouden ze 200 miljoen euro willen korten op de NPO, zou er gesproken worden over het afschaffen of verkleinen van het eigen risico in de zorg en zou er een vergaand plan zijn besproken om de gang van zaken rond asiel als 'crisis' te bestempelen.

Wat de status is van het asielplan weten we niet. Maar wel dat het thema een potentiële splijtzwam is in de formatie. Anderhalve week geleden liep PVV-leider Wilders er nog om van tafel. "Ik ben boos weggelopen, want het liep voor geen meter bij asiel", liet hij weten. Maar onbekend is waar zijn boosheid inhoudelijk precies vandaan kwam.

'Stevig pakket'

Wel lijkt het duidelijk dat de vier partijen er nog altijd geen overeenstemming over hebben. Deze week zei Wilders nog maar eens dat er "een stevig pakket" op asiel moet komen, anders "komt er geen kabinet". En NSC-leider Omtzigt verwoordde het zo: "Als we er over asiel uit zouden zijn, dan denk ik dat we er over alles uit zijn."

Omtzigt sprak verder van een "pittige discussie" over asiel en benadrukte daarbij dat hij vasthoudt aan de "basislijn" ten aanzien van de rechtsstaat die de partijen in januari zijn overeengekomen. Of hij daarmee bedoelde dat anderen willen tornen aan die basislijn, zei hij niet.

Naast inhoudelijke meningsverschillen, zijn er af en toe ook irritaties over verschillen in stijl. Zo was er een ruim week geleden nog geharrewar rond een tweet van Wilders die een VVD-staatssecretaris een "eng mannetje" had genoemd. "Ongepast" noemden formatiepartners dat desgevraagd. Of ze werden "moe" van het gedoe. Maar op de gesprekken hebben zulke dingen geen invloed, zeggen de informateurs steevast.

Volgens informateur Dijkgraaf is het vertrouwen tussen de onderhandelaars de afgelopen weken juist gegroeid. "Zonder nou te zeggen dat het allemaal 100 procent is", zei hij woensdag. "Maar je merkt wel, ze snappen beter van elkaar hoe ze in het hele verhaal zitten."

Lukt het, of niet?

Of het allemaal genoeg is en tot een nieuw kabinet kan leiden, zal dus blijken in (of kort na) de "finale week". Maar de partijleiders laten de afgelopen dagen blijken dat ze nog steeds denken dat het kán. "We beseffen allemaal dat we echt naar buiten moeten komen met een verhaal", zei VVD-leider Dilan Yesilgöz begin deze week. "Of dat we zijn we vastgelopen, maar dat wil echt niemand volgens mij. Ik zeker niet."

Een zekerheid is dat in ieder geval niemand de schuld wil krijgen als de formatie strandt. 'Wie breekt betaalt', is het adagium in politiek Den Haag. Wat zoveel betekent als: kiezers rekenen met je af als je een breuk veroorzaakt.

Maar zover komt het wellicht helemaal niet, eerst maar eens de finale week afwachten. En op 15 mei, de dag dat de informateurs hun verslag moeten opleveren, is het dan volgens informateur Van Zwol duidelijk: "lukt het, of lukt het niet?"

Verwant

'Nederland dringt samen met andere lidstaten aan op asielprocedure in niet-EU-landen'

OM: uitspraak Timmermans over Wilders op partijcongres niet strafbaar

Podcast De Dag: BBB-kiezers over hun nuchtere 'cheerleader'

Concept-regeerakkoord gefotografeerd, met 'strengste asielpakket ooit'

Nog een maand tot de Europese parlementsverkiezingen: waar stem je eigenlijk voor?

Start finale formatieweek, wat zijn de vier partijen bereid weg te geven?

Het 'best bewaarde geheim' van Geert Wilders: wie wordt de nieuwe premier?

Vanavond op tv: Formatie gaat verder, welke ministers zijn in beeld? • Europarlementariër Ecke aangevallen • Hoe bouwen we een kerncentrale?

Burgerwachten tegen migranten worden gevreesd in Zuid-Afrika - NOS

Nieuw kabinet kan meer met belastingen, 'computers fiscus kunnen het straks aan'

NSC en BBB op zoek naar Europese familie: 'Vragen over formatie met Wilders'

Hoger loon in de zorg, stelt GL-PvdA voor op Dag van de Arbeid