De prijzen blijven maar stijgen: waarom komt de pijn niet onder controle?
Met de prijsstijgingen zou het dit jaar in orde komen, was de verwachting. De eindafrekening van een inflatie van 4,1 procent over 2024 is dan ook pijnlijk. Helemaal omdat Nederland flink uit de pas loopt in Europa. Waarom lukt het maar niet het infl
Met de prijsstijgingen zou het dit jaar in orde komen, was de verwachting. De eindafrekening van een inflatie van 4,1 procent over 2024 is dan ook pijnlijk. Helemaal omdat Nederland flink uit de pas loopt in Europa. Waarom lukt het maar niet het inflatiespook te verjagen?
Inflatie, wat is dat ook al weer?
Inflatie treedt op als de prijzen van goederen en diensten stijgen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt elke maand de prijzen op van producten en diensten; van koffie en kleding tot telecomabonnementen, energie en huur. Het gemiddelde percentage van de stijging is de inflatie die steeds vergeleken wordt met een jaar geleden.
Hoe ontwikkelde de inflatie zich?
Twee jaar geleden schoten de energieprijzen en daarmee ook de prijzen van bijvoorbeeld voedsel omhoog na de Russische inval in Oekraïne. Dat leidde tot een inflatie van 10 procent. De energieprijzen kwamen onder controle, en de inflatie daalde, maar bleef ruim boven het streefgetal van 2 procent. Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS, spreekt van een tegenvaller. "Gehoopt was dat we dit jaar naar de een normale inflatie van 2 procent zouden gaan. Daar zijn we ver vandaan".
Hoe komt dat toch?
De overheid leverde een bijdrage aan de inflatie. Dit jaar mochten de huren in de zomer flink stijgen, en dat telt zwaar mee. In april was al de accijns op tabak verhoogd, naast de extra belasting op frisdranken, sappen en plantaardige melkproducten. Maar dat is toch niet alles. "Over de hele linie zien we dat de prijzen weer wat harder aan het oplopen zijn", constateert Van Mulligen. "Zelfs zonder de hogere huur en tabak zit de inflatie in Nederlandse nog duidelijk boven de 3 procent. Terwijl de inflatie in de meeste landen de eurozone toch een vol punt lager ligt."
Waarom ligt de inflatie in Nederland hoger?
Nederland heeft niet de hoogste inflatie in de eurozone, maar steekt schril af tegen het gemiddelde van 2,4 procent.
Consumenten mopperen vooral over de prijzen in de supermarkt. Toch valt dat Europees gezien wel mee. "Als je de hogere verbruikersbelasting op frisdrank en tabaksaccijns weghaalt uit de cijfers, dan zijn de Nederlandse voedselprijzen in lijn met die in andere Europese landen. Overal in Europa is de koffie en cacao duurder", zegt Rabobank-econoom Hugo Erken.
Van Mulligen noemt daarnaast de loonstijging van dit jaar, de grootste in veertig jaar. Erken vult aan dat de lonen in andere Europese landen minder hard stijgen: "Dat komt door de grotere krapte op de arbeidsmarkt in Nederland. Alles wat schaars is is duur. Kappers, horeca, recreatie, vervoer; dat zijn allemaal arbeidsintensieve sectoren waarin hogere lonen worden doorberekend aan de consument."
De koffiemarkt stond het afgelopen jaar op z'n kop door ongekende prijsstijgingen van de koffieboon. Droogte en misoogsten dreven de prijs op.
Dalen de prijzen alleen als de lonen niet meer stijgen?
Het ligt niet alleen aan de lonen. Hoe dan ook blijven grondstoffen en energie duurder worden. Over de lonen zegt werkgeversvereniging AWVN dat de koopkracht is hersteld en de eisen van de vakbonden "terug naar normaal" moeten. Directeur Raymond Puts waarschuwt voor faillissementen en verhuizingen van bedrijven naar het buitenland.
Vakbond CNV vindt de looneisen van 3,5 tot 6 procent voor dit jaar juist "niet onredelijk". Voorzitter Piet Fortuin wijst op belastingen, huren en schaarste als prijsopjagers.
Erken vindt de loondiscussie lastig: "Iemand moet de rekening van de hogere prijzen betalen. De werknemer voelt het in de koopkracht, de werkgever in de winst en de buitenlandse concurrentie." Dat Nederland meer exporteert dan importeert lijkt erop te wijzen dat er nog wel wat ruimte blijft voor hogere lonen. "Ik denk dat werknemers en werkgever per bedrijfstak het beste kunnen uitzoeken wat een gezonde loongroei is. Economen kunnen dit niet."
Kan de rente niet weer omhoog?
In principe wel. Alleen kijkt de Europese Centrale Bank naar de inflatie in de hele eurozone. En omdat die onder controle komt, wordt de rente juist verlaagd. Een aparte renteknop voor Nederland is er niet, omdat we sinds 2002 niet meer met een eigen munt betalen. Hiermee verdwijnt dit jaar de hulp van de rente om de Nederlandse inflatie te beteugelen.
Het is ook aan de overheid om de economie af te laten koelen. Veel signalen zijn daar nog niet van. "Voor 2025 lijkt het erop dat het maximale huurstijging weer aan de hoge kant is. Dus dat zal vanaf juli weer leiden tot een hogere inflatie", voorziet Van Mulligen.
De overheid zou minder moeten uitgeven, maar Erken benadrukt ook dat er nog aardig wat investeringsopdrachten liggen: "Defensie, zorg, vervoer, het vestigingsklimaat, wegen, energietransitie. Moet dat dan niet worden gedaan? Dat is keuzes maken. Ik ben benieuwd hoe dat gebeurt."
Verwant
Deel deze pagina
Gastberichten door Easy Branches
