Zorg heeft zzp'ers nog nodig: 'Stoppen op 1 januari is onhaalbaar'

Veel zorginstellingen lukt het niet om te stoppen met schijnzelfstandigen vanaf 1 januari. Dan gaat de Belastingdienst actiever handhaven op deze zzp'ers die eigenlijk in loondienst moeten werken.

Tegenover de NOS zeggen de instellingen dat ze deze zzp'ers de komende maanden nog blijven inhuren, omdat er anders gaten in de roosters komen. En dat kan in de zorg niet, zeggen de organisaties, want dan komen sommige patiënten, in bijvoorbeeld de gehandicapten- en thuiszorg, simpelweg hun bed niet uit.

"Volledig stoppen op 1 januari is gewoon onhaalbaar", zegt Ernst Klunder, voorzitter van de raad van bestuur bij gehandicaptenorganisatie 's Heeren Loo, waar een paar duizend zzp'ers werken. "Dan hebben we een schreeuwend probleem. We gaan het zo snel als we kunnen afbouwen, maar wij hebben ook een verantwoordelijkheid naar continuïteit van zorg."

GGZ-instelling Rivierduinen stopt wel met schijnzelfstandigen en moet hierdoor voor een deel van haar locaties een aanmeldstop inlassen. "Het betekent dat patiënten langer moeten wachten voor zij behandeld kunnen worden. Het leidt tot ongewenste extra belasting van de patiënt en zijn of haar naasten", schrijft de organisatie op haar site.

"Op veel cruciale plekken zijn we afhankelijk geworden van zzp'ers en dat is zorgwekkend, want die functies komen nu in de knel," zegt Theo van Uum, voorzitter van de overkoepelende brancheorganisatie BoZ.

De zorg kampt ook al jaren met een schrijnend personeelstekort. "Roosters rondkrijgen is een probleem van alle dag", laat een woordvoerder van ouderenzorgorganisatie SVRZ weten. Vorig jaar had de branche zo'n 44.000 mensen te weinig. Als gevolg hiervan ligt de druk op bestaande werknemers hoger, waardoor het ziekteverzuim weer hoger is.

Dit is een van de redenen waarom de afgelopen jaren steeds meer zorgmedewerkers ondernemer werden. Als zzp'er hebben ze meer zeggenschap over hun uren en kunnen ze aangeven dat ze bijvoorbeeld geen nachtdiensten willen draaien. Werkgevers zien overigens dat deze ontwikkeling weer nadelig is voor hun collega's in loondienst, die deze diensten dan moeten opvangen.

Zorgwerkgevers willen graag af van de vele zzp'ers. Ze hebben een voorkeur voor vaste gezichten op de groepen. "Sommige cliënten kunnen erg slecht tegen elke vorm van verandering en raken dan overprikkeld. Dat leidt soms zelfs tot agressie", zegt Ernst Klunder, voorzitter van gehandicaptenorganisatie 's Heeren Loo. "Dat pleit dus voor vastigheid, maar dat is de afgelopen jaren juist afgenomen."

Om die reden zijn instellingen druk bezig om een deel van de 170.000 zzp'ers werkzaam in de sector zorg en welzijn in loondienst te krijgen. Het gros van deze groep is namelijk schijnzelfstandige, denken instellingen.

Om freelancers over te halen in dienst te komen, bieden werkgevers veelal meer flexibiliteit aan. Want dat is naast geld de belangrijkste reden dat zzp'ers graag zpp'er zijn. Instellingen kijken bijvoorbeeld of werknemers zelf een rol kunnen spelen in het maken van de roosters of naar het draaien van langere diensten als werknemers daar voorkeur aan geven.

Ondanks de extra flexibele contracten, stemmen zzp'ers nog maar mondjesmaat in met een dienstverband. Zo hebben bij SVRZ 10 van de 250 zzp'ers de overstap naar vaste dienst gemaakt. Ook bij 's Heeren Loo loopt het nog geen storm. "Zzp'ers worden nu bestookt met signalen dat organisaties hen nodig hebben en wachten vervolgens vooral af", zegt Klunder.

Een andere oplossing waar in de zorg en veel andere sectoren naar wordt gekeken, ligt bij detacheer- of uitzendkrachten. Maar zij zijn voor werkgevers soms wel anderhalf keer duurder dan normale werknemers en dat is allemaal geld dat anders naar de zorg had kunnen gaan, benadrukken organisaties.

"Organisaties worden door de afbouw van zzp-inzet en de noodzaak van voldoende personeel bijna gedwongen over te stappen op detachering", zegt branchevoorzitter Theo van Uum. Het is volgens hem daarom jammer dat detacheerbedrijven zelf ook bezig zijn personeel over te halen in loondienst te komen en ze zo concurreren met zorginstellingen.

Vorige week werd bekend dat er in 2025 geen boetes zullen volgen, maar dat betekent niet dat bedrijven zorgeloos schijnzelfstandigen in kunnen blijven zetten. De Belastingdienst kan namelijk wel naheffingen opleggen. De branche roept het kabinet op om volgend jaar ook geen naheffingen uit te delen en toe te staan dat zzp'ers nog wel bij ziekte en drukte mogen worden ingezet.