Bedrijven en instellingen besparen te weinig energie

Het is voor veel bedrijven, scholen, kerkgenootschappen en sportverenigingen een goed bewaard geheim: de verplichting om alle energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar terugverdiend kunnen worden. De wet die dit regelt bestaat al dertig jaar, maar het effect is beperkt en de controle onvoldoende. Dat concludeert de Algemene Rekenkamer in een rapport.

De verplichting betreft soms ingewikkelde bedrijfsprocessen, zoals het vervangen van motoren om de productie aan te sturen in fabrieken. Maar vaak gaat het om relatief eenvoudige maatregelen. Zoals het isoleren van leidingen en vervangen van tl-buizen door ledverlichting in een kantoor, loods of fabriek. Die laatste investering is vaak al binnen een jaar terugverdiend.

Minder dan een op de vijf bedrijven zegt zich te houden aan de plicht, stelt de Rekenkamer vast. Met name kleinere bedrijven vinden de regelgeving ingewikkeld. "Formulieren zijn moeilijk in te vullen," zegt Barbara Joziasse van de Rekenkamer. "En de lijst van erkende maatregelen om te besparen is behoorlijk complex."

In totaal zijn 107.500 bedrijven en instellingen verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen, als die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend. Want zij gebruiken meer dan 50.000 kilowattuur elektriciteit of 25.000 kuub gas, de grens waarboven de plicht geldt.

Of zij zich houden aan de zogeheten energie-besparingsplicht, moet worden gecontroleerd door omgevingsdiensten van provincies en gemeenten. Maar die diensten hebben volgens de Rekenkamer geen inzicht in het energieverbruik van de bedrijven en instellingen. En dus weten ze ook niet welke bedrijven ze moeten controleren.

Het is onbekend hoeveel gemeenten en provincies betalen aan toezicht en handhaving. De Rijksoverheid droeg in 2023 ruim 18 miljoen euro bij. Voor het gewenste aantal van één controle per vier jaar per bedrijf zouden jaarlijks 22.500 controles nodig zijn. In 2023 waren dat er minder dan de helft (9400).

De Rekenkamer adviseert de wettelijke verplichting om energie te besparen efficiënter en effectiever te maken. Dat zou kunnen door bij het handhaven van de plicht je vooral te richten op bedrijven en instellingen waar qua energie besparen nog een flinke winst mogelijk is.

Kleinere bedrijven zouden vooral geholpen moeten worden. "Door ondersteuning van mens tot mens", zegt Joziasse. "Het helpt als iemand naast je komt zitten met een lijst van erkende maatregelen, om te kijken wat wel en niet van toepassing is voor dat bedrijf."

Dat de wettelijke besparingsplicht nog zo weinig oplevert, baart Joziasse zorgen. "We snappen als Rekenkamer dat in de energietransitie af en toe iets anders kan gaan. Maar de besparingsplicht bestaat al dertig jaar. Het speelkwartier is nu wel voorbij."