Met aangehaalde broekriem ontvangt China Afrikaanse leiders in Peking

Meer dan vijftig Afrikaanse staatshoofden en regeringsleiders zijn deze week afgereisd naar Peking voor het China-Afrika Forum (FOCAC). Met luxe banketten, een-op-een gesprekken met president Xi Jinping en grote beloftes over handel en investeringen, werd de hoofdboodschap duidelijk: China respecteert jullie en heeft het beste met jullie voor, in tegenstelling tot het Westen.

China is de grootste bilaterale handelspartner van het Afrikaanse continent en heeft de afgelopen jaren miljarden uitgeleend voor infrastructuurprojecten. Maar dat is aan het veranderen. De kwakkelende economie dwingt China om de geldkraan wat meer dicht te draaien. Slechte ervaringen met leningen die niet terugbetaald konden worden, maakt China ook voorzichtiger dan eerst.

Het is het grootste diplomatieke evenement in jaren. De hele hoofdstad is afgezet met dranghekken en honderden politieagenten staan op straat om de orde te bewaken. In de dagen voorafgaand aan het Forum heeft Xi persoonlijke gesprekken gehad met zeventien Afrikaanse leiders en secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties.

Alles op de agenda

De agenda is alomvattend, van schuldbetalingen, handel en gezondheidszorg, tot geopolitiek en veiligheid. China heeft afzetmarkten nodig en Afrikaanse landen zien economische mogelijkheden. Soms hebben ze ook hoop op uitstel van betaling van Chinese leningen.

Xi kondigde aan bijna 46 miljard euro beschikbaar te stellen voor samenwerking tussen Afrika en China. "De betrekkingen tussen China en Afrika zijn beter dan ooit tevoren," zei hij. Ongeveer twee derde van dat bedrag zouden leningen zijn, de rest bestaat uit ontwikkelingshulp en investeringen van Chinese bedrijven.

De nieuwe initiatieven omvatten onder meer het afschaffen van Chinese tariefmuren voor ontwikkelingslanden, grote infrastructuurprojecten in het kader van de Nieuwe Zijderoute en ook meer dan 100 miljoen voor militaire samenwerking.

Oude wijn in nieuwe zakken

Maar het zijn moeilijk te verifiëren bedragen. Ook zijn veel van de aangekondigde samenwerkings- en investeringsprogramma's eigenlijk niet nieuw.

Zo kondigde Xi gisteren aan dat voor de armste ontwikkelingslanden alle tariefmuren worden afgeschaft. Maar in 2022 had China dat al voor 98 procent van alle producten gedaan. Hij noemde ook dat er 127 miljoen euro voor noodvoedselhulp beschikbaar zou worden gesteld. Maar dat is hetzelfde bedrag als bij het Forum in 2018.

China als leider van het 'Mondiale Zuiden'

FOCAC vindt ook plaats binnen een context waarin China zich sterker afzet tegen de westerse wereld, vooral Amerika. Peking benadrukt verbondenheid met het 'Mondiale Zuiden', een verzamelnaam voor ontwikkelingslanden, ongeveer wat vroeger de Derde Wereld heette. China begrijpt jullie situatie en samen staan we economisch en politiek sterker, is de boodschap.

Xi speelde in op de veelgehoorde kritiek in ontwikkelingslanden over neerbuigende westerse landen en de te hoge eisen van donorlanden en internationale financiële instellingen voor leningen. "De westerse manieren hebben ongekend veel leed veroorzaakt bij ontwikkelingslanden," zei hij in zijn speech.

Chinese leningen, daarentegen, kwamen lange tijd met maar weinig voorwaarden voor Afrikaanse landen. Maar landen als Ethiopië, Kenia en Zambia konden de schulden voor de gigantische infrastructuurprojecten niet terugbetalen.

Ook heeft de Chinese economie het moeilijk en moet de broekriem aangehaald worden. De nieuwe strategie is daarom inzetten op kleinere, meer gerichte projecten met een zekerheid van rendement.

En op handel. Chinese fabrieken maken meer zonnepanelen, elektrische auto's en staal dan de eigen economie nodig heeft. De Europese Unie, Amerika en Canada zijn al begonnen met tariefmuren opwerpen voor Chinese elektrische auto's, vanwege de oneerlijke staatssteun. In de Afrikaanse markt ziet China daarvoor een oplossing.