In de schulden na een erfenis: 'ik kreeg dit ineens op mijn bord'

De Belastingdienst en Sociale Verzekeringsbank laten erfgenamen betalen voor schulden die ze erven van ouders, ook als ze alleen maar schulden erven. Andere overheidsinstanties, zoals verschillende grote gemeentes, doen dit juist niet.

De Amsterdamse mevrouw Hous zit met zo'n schuld. Haar moeder overleed in april 2020. Twee jaar later kreeg ze een brief op de mat van de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Haar moeder had jarenlang te veel pensioen ontvangen en daardoor duizenden euro's schuld bij de SVB opgebouwd.

Dat geld wil de SVB terug van Hous. Inmiddels ligt er zelfs beslag op haar arbeidsongeschiktheidsuitkering. "Rondkomen lukt nog", zegt Hous. "Maar mijn 65e verjaardag heb ik niet kunnen vieren. Er was niet genoeg geld."

Erf je altijd de schulden van je ouders?

Nee, je kan een erfenis verwerpen. Hiervoor moet de erfgenaam een formulier invullen en opsturen naar de rechtbank die hoort bij de woonplaats van de overledene. Dat kost 155 euro aan rechtbankkosten.

Soms weet je niet of de overledene schulden of juist vermogen nalaat. In dat geval kan de erfgenaam de erfenis 'beneficiair aanvaarden'. Dit houdt in dat je de erfenis mag houden als er vermogen is, maar dat als er alleen schulden overblijven, je die niet hoeft te betalen.

Ook deze optie moet je via de rechtbank regelen en kost 155 euro.

Een derde route is zuiver aanvaarden. In dat geval zijn alle eigendommen, maar ook alle schulden voor de erfgenaam. Ook als de schuld groter is dan de eigendommen.

In de praktijk komt het ook voor dat erfgenamen per ongeluk een erfenis zuiver aanvaarden. Bijvoorbeeld door geld van de overledene (tijdelijk) op de eigen bankrekening te zetten of waardevolle spullen mee te nemen uit het huis.

Wie een erfenis vol schulden zuiver aanvaardt, moet bij de SVB die schuld terugbetalen. Ook als de schuld hoger is dan het vermogen dat iemand erft, zoals bij mevrouw Hous het geval was.

"Ik ben opgegroeid bij mijn oma, met mijn moeder had ik geen goede band", zegt Hous. "Voor haar dood ben ik wel een paar keer langs geweest in het verzorgingstehuis. Op haar laatste dag was ik er ook." Maar van de schuld van haar moeder wist ze niets.

Hoe het komt dat ze de schuld aanvaard heeft, weet Hous niet zo goed. "Het is te ingewikkeld. Ik kreeg dit opeens op mijn bord zonder dat ik het besteld heb. Het maakt me droevig."

Niet de enige

Hous is niet de enige die met zo'n erfenisschuld bleef zitten. In 2023 klopte de SVB bij ruim 19.000 erfgenamen aan om geld te innen. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat slechts bij 93 daarvan de schuld was ontstaan voor het overlijden. De overige schulden waren ontstaan doordat de SVB onbewust nog na het overlijden was doorgegaan met het uitbetalen van de uitkering.

"Vaak kunnen we de schuld verrekenen met het vakantiegeld of de mogelijke eenmalige overlijdensuitkering (in geval van AOW)", laat een woordvoerder weten. "Lukt dit niet of niet volledig, dan wordt er met erfgenamen een betalingsregeling overeengekomen, waarbij in termijnen kan worden afgelost. Beslag op inkomen is voor de SVB een allerlaatste stap."

De grootste schuldeiser

Ook de Belastingdienst - de grootste schuldeiser van Nederland - klopt bij nabestaanden aan om belastingschulden van een overleden ouder te vereffenen. Zelfs als de schulden groter zijn dan het vermogen. Cijfers over hoe vaak dit gebeurt, heeft de dienst niet.

"Hoofdregel is dat zowel schulden als bezittingen overgaan op de erfgenamen", zegt een woordvoerder. "Dat geldt ook voor belastingschulden."

Toch is dat niet vanzelfsprekend. Er zijn ook overheidsinstanties die afwijken van die hoofdregel.

Gemeenten schelden kwijt

Dat geldt bijvoorbeeld voor de gemeente Amsterdam. In een erfenis kunnen nog opstaande gemeentelijke belastingen zitten. Als blijkt dat er geen vermogen is om die belastingen te betalen uit de erfenis, strijkt de gemeente met het hand over het hart.

"Als je de erfenis 'gewoon' hebt aanvaard en er blijkt geen erfenis te zijn of alleen een schuld en je kunt dat met een afschrift boedelbeschrijving aantonen, dan wordt je schuld alsnog kwijtgescholden", laat een woordvoerder weten.

Iets vergelijkbaars is ook de regel in Rotterdam. Daar werden vorig jaar 525 belastingaanslagen kwijtgescholden van zo'n 65 overledenen.

De Sociale Verzekeringsbank zegt dat gemeentes meer eigen beleidsruimte hebben, omdat ze hun eigen belasting innen.