Hoogste rechter gaat uitkeringsinstanties fouten zwaarder aanrekenen

Uitkeringsinstanties moeten meer oog hebben voor financiële, sociale en psychische problemen die kunnen ontstaan als iemand een groot bedrag moet terugbetalen. Ook moeten ze meer kijken naar fouten die door de instanties zelf zijn gemaakt, waardoor uitkeringsgerechtigden te veel ontvangen uitkering moeten terugbetalen.

Dat zegt de hoogste bestuursrechter voor de sociale zekerheid, de Centrale Raad van Beroep (CRvB). Die kondigt aan "indringender te gaan toetsen of instanties voldoende oog hebben voor de menselijke maat".

Voor zowel het UWV als gemeenten en de Sociale Verzekeringsbank is de CRvB de hoogste rechter die uiteindelijk beslist of wettelijke regels wat betreft uitkeringen juist worden toegepast.

De Raad zegt in een uitspraak over een Wajong-uitkering "nieuwe opvattingen over het optreden van de overheid" toe te passen. De zaak gaat over iemand met een zo'n arbeidsongeschiktheidsuitkering die drie jaar lang te veel geld had ontvangen. Hij had het UWV laten weten dat hij inkomsten kreeg uit werk en studiefinanciering. Maar het UWV had die wijzigingen niet goed verwerkt. De man moest 14.500 euro terugbetalen. Die schuld leidde tot grote financiële problemen.

Voor voor de meeste socialezekerheidswetten geldt dat te veel ontvangen uitkeringen altijd moeten worden terugbetaald. Alleen als er sprake is van 'dringende redenen' kan daarvan worden afgezien.

De CRvB zegt nu dat het begrip 'dringende reden' in het verleden te beperkt is uitgelegd. "De maatschappelijke opvattingen over overheidshandelen en de positie van de burger zijn de laatste tijd ingrijpend veranderd", zegt de bestuursrechter.

Anders dan in eerdere uitspraken zal de rechter voortaan ook kijken naar de eigen rol van uitkeringsinstanties als een uitkering te hoog blijkt te zijn. "Als die instanties steken laten vallen, kan dat een reden zijn om van gehele of gedeeltelijke terugvordering af te zien."

Ook zal de hoogste bestuursrechter voortaan "kritischer bekijken of terugvordering niet onevenredig belastend is voor de burger". Als voorbeeld noemt de CRvB het stopzetten van een schuldsaneringsregeling, omdat er een nieuwe schuld bij komt door de terugvordering van een uitkering. "Dat kan aanleiding zijn om van een gehele of gedeeltelijke terugvordering af te zien."

Het UWV moet in de zaak van de Wajong-uitkering opnieuw beslissen of de jongen het te veel betaalde geld moet teruggeven. Daarbij moet de uitkeringsinstantie rekening houden met het oordeel van de CRvB. Die zegt dat er onvoldoende is gekeken naar hoe het komt dat er te veel is uitgekeerd.

"De jongere had op tijd de benodigde informatie doorgegeven. Doordat het UWV niet op tijd reageerde, is het terug te betalen bedrag opgelopen", zegt de bestuursrechter.