Misschien wel de laatste EU-top voor Mark Rutte: 'Kamerleden nemen al afscheid'

Wordt dit de laatste EU-top van Mark Rutte? In het voorbereidend debat gisteravond in de Tweede Kamer leken meerdere Kamerleden al afscheid te nemen van de demissionair premier. Ze bedankten hem voor zijn inzet in Brussel tijdens zijn vier kabinetten. Zelf hield Rutte het bij het beantwoorden van de vragen over de top, die eigenlijk helemaal in het teken van de economische concurrentiepositie van de Europese Unie zou staan.

Maar gedwongen door internationale ontwikkelingen is de agenda voor vandaag en morgen inmiddels flink uitgedijd. Zo wordt gesproken over de risico's op escalatie in het Midden-Oosten na de Iraanse aanval op Israël afgelopen weekend. Ook de oorlog in Gaza, de verhoudingen met Turkije en de situatie in Oekraïne komen ter sprake. Grote geopolitieke thema's, maar grote beslissingen worden niet verwacht.

Het is de laatste keer dat de 27 EU-leiders elkaar treffen voor de verkiezingen voor het Europees Parlement (EP) begin juni. En dus gaat het behalve over de inhoud in de wandelgangen vooral ook over personen.

Want op de EU-toppen ná de verkiezingen voor het EP dragen de leiders een nieuwe voorzitter voor de Europese Commissie voor. Ook zullen ze met namen komen voor andere functies, waaronder die van de buitenlandchef van de EU en de voorzitter van het Europees Parlement.

De bijeenkomst in Brussel is een goede gelegenheid om alvast informeel af te tasten wie de meeste kans maakt op de topbanen. Daarbij zal ook de naam van Mark Rutte vallen, hij is nog altijd in de running om de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO te worden.

Eigenlijk wilden de Amerikanen Rutte ruim vóór de Europese verkiezingen benoemd hebben, om te voorkomen dat de EU-banencaroussel vermengd zou raken met de NAVO-benoeming, maar dat is mislukt. Voor Rutte zelf is de top een goede gelegenheid nog eens te proberen de leiders van de EU-landen over de streep te trekken die hem nog niet steunen: Hongarije, Slowakije en Roemenië.

Toeval of niet, voorafgaand aan de EU-top is Rutte vanmiddag bij de NAVO. Daar spreekt hij met zijn collega's uit Denemarken en Tsjechië en de secretaris-generaal van de alliantie.

Rutte zei gisteravond dat de vier willen kijken wat ze nog meer kunnen doen om de Oekraïense luchtverdediging te versterken. Mogelijk zal bij de NAVO meer hulp aan Oekraïne aangekondigd worden, bijvoorbeeld in de vorm van 155-millimeter-granaten, waar het land een groot tekort aan heeft.

Ook op de EU-top wordt weer over Oekraïne gesproken. Sinds het begin van de oorlog, ruim twee jaar geleden, staat die steevast op de agenda. Oorspronkelijk vond de voorzitter van de Europese Raad, de Belg Charles Michel, het niet nodig dat dit keer opnieuw te doen. Maar meerdere landen, waaronder Nederland, wilden wel praten over de moeilijke situatie waarin Oekraïne nu zit. "Oekraïne niet agenderen is een totaal verkeerd signaal, alsof we het niet meer belangrijk vinden", zegt een EU-ambtenaar. "Onbegrijpelijk om Poetin zo'n cadeau te geven."

De Oekraïense president Zelensky zal de staatshoofden en regeringsleiders in Brussel via een videoverbinding oproepen méér militaire hulp te leveren. Het land heeft een acuut tekort aan luchtafweerraketten en munitie, waardoor bij Russische aanvallen meer raketten doel treffen. Er zijn grote zorgen dat Rusland bij een aanstaand offensief door de Oekraïense verdedigingslinies heen zal breken.

Behalve Oekraïne gaat het vanavond ook over de andere internationale onderwerpen, zoals het Midden-Oosten en de betrekkingen met Turkije. Morgen wordt gesproken over de economische situatie van de EU.

De volgende EU-top staat gepland over twee maanden. Of Rutte er dan weer bij is, hangt af van de snelheid van de formatie van een nieuw kabinet. Het leek bij het voorbereidend debat in Den Haag gisteravond al wel een beetje op een afscheidsfeestje. Maar de demissionair premier ging er niet op in. Hij sloot zijn verhaal tegen de Kamer af met "Tot de volgende keer!"